توجه به نکاتی در مطالعات جنبی

91/2/18:: 3:5 عصر ســین.میــــم دیدگاه

 

توجه به نکاتی در مطالعات جنبی

در مورد مطالعات جنبی، توجه به برخی توصیه‌ها ضروری است که هم‌اکنون به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

1. پرهیز از پراکنده‌خوانی

برخی هر کتابی که دم دستشان قرار گرفت را بدون هدف و برنامه، تورّق کرده و از هر بخشی، مقداری را مطالعه می‌کنند، آن‌هم بدون دقّت و پی‌گیری. و برخی هم به دنبال جُک و فکاهی و مجلّات و جدول و... می‌روند. این کار را پراکنده خوانی می‌گویند که البته مطلوب نیست مگر این‌که فرد در راستای انجام یک تحقیق، از هر کتاب، قدری استفاده کند. کسانی که به پراکنده خوانی عادت کرده‌اند، قرآن خواندنشان هم چنین است که هر روز از یک جا قدری قرائت می‌کنند و هرگز موفّق به ختم قرآن نمی‌شوند.

شهید مطهّری (رضوان اله تعالی علیه) در مورد پراکنده‌خوانی می‌فرمایند: «آدم غیر رشید تصوّر می‌کند حافظه یک انبار است، انباری که باید دائماً آن‌را پُر کند... امّا آدمی که رشید باشد در بهره‌برداری از حافظه خود دقّت می‌کند... حاضر نیست هر‌چه شد در آن سرازیر کند... مفیدترها را انتخاب می‌کند، سپس آن‌ها را به حافظه خویش می‌سپارد آن چنان که امانتی را به امینی می‌سپارد؛ در خودِ سپردن، دقت می‌کند، یعنی واقعاً و به طور دقیق و روشن آن‌را وارد ذهن می‌کند و سپس تحویل حافظه می‌دهد.»1

در جای دیگر می‌فرماید: «انسان رشید کتاب‌ها و مطالبی را که برای خود لازم می‌داند جمع می‌کند، آن ها را مکرّراً مطالعه و دسته‌بندی و سپس خلاصه می‌کند. خلاصه را یادداشت کرده و به حافظه‌ خود می‌سپارد؛ بعد به موضوع دیگر می‌پردازد... حتّی الامکان تا از موضوعی فارغ نشده است و در حافظه به صورت روشن و منظّم نسپرده است، وارد موضوع دیگر نشود.»2

 2. دوبار خواندن کتب مفید

از جمله توصیه‌های حضرت استاد شهید مطهّری (رحمة الله) این است که: «انسان کتاب را بار اوّل به قصد لذّت می‌خواند. در این صورت نمی‌تواند در مورد مطالب کتاب، قضاوت کند. دور دوّم می‌خواند (حتّی قوی‌ترین حافظه‌ها نیازمند است که یک کتاب مفید را لا اقل دو بار پشت سر هم بخواند)، پس از آن مطالب را تجزیه و تحلیل و دسته‌بندی می‌کند و هر مطلبی را با توجّه به این‌که از چه دسته مطالب است به حافظه می‌سپارد. بعد کوشش می‌کند که کتاب دیگری را در دستور مطالعه قرار دهد که در موضوع کتاب پیشین است.»3

3. مدیریت حافظه

طرح بحث مدیریت حافظه نیز از ابتکارات استاد مطهّری (رحمة الله) است. ایشان در این زمینه می‌فرماید:
«اشتباه است اگر انسان یک کتاب را مانند یک سرگرمی مطالعه کند و قبل از آن‌که مطالب کتاب درست جذب ذهن شده باشد و ذهن فرصت تجزیه و تحلیل پیدا کرده باشد، به کتاب دیگر و موضوع دیگر بپردازد؛ امروز کتب تاریخی، فردا روان‌شناسی و پس فردا مثلاً کتب مذهبی مطالعه کند؛ همه مخلوط می‌شوند و حکم انباری بی‌نظم را پیدا می‌کند. انسان رشید کتاب‌ها و مطالبی را که برای خود لازم می‌داند جمع می‌کند، آن‌ها را مکرّراً مطالعه و دسته‌بندی و سپس خلاصه می‌کند. خلاصه را یادداشت و به حافظه‌ خود می‌سپارد؛ بعد به موضوع دیگر می‌پردازد. چنین کسی اگر حافظه‌اش ضعیف هم باشد از آن حدّاکثر استفاده را می‌کند و مثل کسی می‌شود که کتاب خانه‌ منظّمی با قفسه‌های مرتّب دارد، کتاب خانه‌ای که هر قفسه‌اش به کتاب‌های معیّنی در رشته خاصّ مربوط می‌شود، به طوری که هر کتابی را بخواهد فوراً دست می‌گذارد روی آن و آن‌را می‌یابد؛ امّا اگر غیر از این باشد، همانند آدمی است که کتاب خانه‌ای با هزارها کتاب داشته باشد، امّا کتاب‌ها را روی یکدیگر ریخته است؛ هر وقت کتابی را بخواهد دو ساعت باید دنبالش بگردد تا پیدا کند.»4

. تنوّع در مطالعات

بدیهی است که تنوّع در مطالعات، بسیار مطلوب است و صد البته که این مقوله با پراکنده خوانی فرق

اساسی دارد و در عین حال منافاتی با مدیریت حافظه نیز ندارد. لازم نیست انسان مطالعات خود را متمرکز کند روی یک موضوع و مثلاً روزی دو سه ساعت پیرامون آن مطالعه کند. چرا که این کار، گاهی دل‌زدگی می‌آورد. بلکه شخص می‌تواند دو یا سه موضوعِ متنوّع را بر حسب نیاز و علاقه‌ خود، انتخاب کند و مطالعه‌ هر یک را در بخشی از روز قرار دهد و یا به عنوان مثال در ایّام جشن و یا عزای معصومین (علیهم السلام) پیرامون آن معصوم (علیه السلام) مطالعه کند، با این کار بعد از دو سه سال خواهد دید که مطالعات خوب و نسبتاً کاملی در این باره انجام داده است.   

از جمله برکات تنوّع در مطالعه این است که اوّلاً: اگر شخص خوب و با دقّت مطالعه کند، آرام آرام از نظر علمی شخصیتی جامع می‌شود. ثانیاً: اگر در ضمن مطالعه، یادداشت‌هایی هم داشته باشد که بسیار لازم است، به مرورِ زمان، تلاش او نتیجه می‌دهد و مقالات و کتاب‌هایی از خود به یادگار خواهد گذاشت.

 کتب پیشنهادی

برای تقویت بنیاد‌های فکری و عقیدتی خود می‌توانیم از کتب ذیل بهره‌مند شویم، البته عرض کردیم که سیر مطالاتی لازم است و باید توسّط یک استاد مجرّب طرّاحی شود:

1- آثار حضرت امام (اعلی الله مقامه الشریف).

2- آثار استاد شهید مطهّری (رحمة الله).

3- آثار حضرت آی? الله مصباح یزدی (دام عزّه).

4- آثار حضرت آی? الله جوادی آملی (دام عزّه).

5- سایر کتبی که با مشورت کارشناسان دل‌سوز، مورد نیازِ فعلیِ ما و جامعه، تشخیص داده شوند.

 --------------------

پی نوشت ها:

1. مطهّری، مرتضی، امدادهای غیبی در زندگی بشر، تهران: انتشارات صدرا، چ17، اسفند1385، ص105.

2. امدادهای غیبی در زندگی بشر، ص106.

3. امدادهای غیبی در زندگی بشر، ص105 و 106.

4. امدادهای غیبی در زندگی بشر، ص106.

منبع: نظم؛ آنچه همه دوست دارندولی...، ص56، آقاتهرانی

 

 

 

کلمات کلیدی: مطالعه جنبی